Hội nghị lần này được Bộ Tài chính tổ chức với mục tiêu tiếp tục phối hợp cùng các Bộ, các nhà tài trợ để cập nhật các vướng mắc, chậm trễ trong quá trình thực hiện các dự án vay vốn nước ngoài nhằm nghiên cứu bổ sung các giải pháp giúp đẩy nhanh tiến độ giải ngân từ nay đến hết năm 2020.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà chủ trì Hội nghị

Báo cáo tại Hội nghị, ông Hoàng Hải – Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) cho biết, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự tham gia nghiêm túc của các bộ, ngành, kết quả giải ngân vốn vay nước ngoài đã có bước cải thiện. 11 tháng năm 2020, các bộ, ngành đã giải ngân được 6.312 tỷ đồng, đạt 34,65% vốn kế hoạch giao đầu năm và 45,51% nếu tính trên số kế hoạch năm 2020 đã được điều chỉnh sau khi cắt giảm của các Bộ, ngành (là 4.346 tỷ đồng). Số liệu giải ngân này đã bao gồm một phần số giải ngân theo cơ chế L/C mà các nhà tài trợ đã gửi thông báo cho Bộ Tài chính.

Ông Hải cho biết, qua theo dõi, tổng hợp, Bộ Tài chính nhận thấy vấn đề lớn nhất làm tỷ lệ giải ngân vốn vay ODA, vay ưu đãi còn thấp là do không có khối lượng xây dựng cơ bản hoàn thành nên không có hồ sơ thanh toán, không thể giải ngân. Nguyên nhân có bởi tác động của đại dịch Covid-19, thiên tai lũ lụt. Tuy nhiên, ngay cả ở các khu vực ít chịu ảnh hưởng bởi thiên tai lũ lụt, Bộ Tài chính thấy tiến độ triển khai và gửi đơn rút vốn vẫn còn chậm. Do vậy, Bộ Tài chính đề nghị các Bộ cần tiếp tục làm rõ vấn đề này và cụ thể hơn nữa trách nhiệm của từng khâu.

Nguyên nhân thứ hai là dự án đã được bố trí kế hoạch vốn nhưng đang phải thực hiện các thủ tục điều chỉnh điều chỉnh dự án (như gia hạn thời gian thực hiện dự án, gia hạn thời gian giải ngân, điều chỉnh phân bổ các hạng mục sử dụng vốn) điều chỉnh hiệp định vay nên không đủ cơ sở để giải ngân.

Bên cạnh đó còn có một số vấn đề từ phía nhà tài trợ như: thời gian cấp ý kiến không phản đối đối với hoạt động mua sắm, tuyển tư vấn của một số dự án kéo dài; một số nhà tài trợ yêu cầu sử dụng tư vấn của nước tài trợ trong thực hiện dự án nhưng chất lượng của tư vấn còn hạn chế, không đảm bảo tiến độ dự án trong khi vai trò, quan điểm của nhà tài trợ đối với hoạt động của tư vấn là không rõ ràng.

Ông Hải cũng cho biết, một số dự án vướng cơ chế nên chưa xác định được phần cấp phát/cho vay lại để giao vốn triển khai thực hiện trong năm 2020 (ví dụ các dự án của VEC vay JICA chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt cơ chế chuyển từ vốn vay lại sang cấp phát). Ngoài ra, còn có các nguyên nhân khác như: nhiều chủ dự án chậm trễ thực hiện thủ tục hoàn chứng từ cho các khoản rút vốn từ tài khoản đặc biệt, nhà tài trợ phê duyệt hồ sơ rút vốn bổ sung tài khoản đặc biệt cho các khoản chi nhỏ lẻ thường kéo dài. Việc chuẩn bị hồ sơ rút vốn của các chủ dự án còn chưa kỹ như hồ sơ chưa đầy đủ, thiếu chính xác, kế hoạch chi tiêu chưa phù hợp…

Tham luận tại Hội nghị, đại diện các bộ, ngành như: Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế… đều bày tỏ sự đồng tình với những nguyên nhân được Bộ Tài chính nêu ra trong báo cáo.

Toàn cảnh Hội nghị

Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông cho biết, trong qua trình thực hiện, khó khăn, vướng mắc lớn nhất đối với các dự án sử dụng vốn vay ODA là phải áp dụng cả 2 hệ thống (nhà nước Việt Nam và nhà tài trợ) và thủ tục kéo dài nên việc triển khai đã bị tác động bởi các thủ tục này. Thậm chí, có một số quy định mới mới đưa vào có hiệu lực, nên việc áp dụng còn lúng túng.

Theo đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng cho, việc giải ngân chậm của các bộ, ngành cơ bản do nguyên nhân chủ quan, chủ yếu là do năng lực của các chủ đầu tư và ban quản lý dự án còn hạn chế.

Hội nghị cũng đã lắng nghe ý kiến của đại diện ngân hàng tài trợ cho Việt Nam như: ADB, World Bank, JICA, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (KEXIM)... Ý kiến đề xuất từ các nhà tài trợ cho thấy, các bên bao gồm nhà tài trợ và các bộ, ngành, cơ quan chủ quản cần cùng nhau xem xét cách thức phê duyệt tính sẵn sàng của dự án bao gồm vấn đề giải phóng mặt bằng, tái định cư, hồ sơ đấu thầu… để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đang gặp phải.

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà cho rằng, kết quả giải ngân trong tháng 11 dù khả quan hơn so với tháng trước đó nhưng tháng 12 nhiệm vụ của các bộ, ngành sẽ rất nặng nề bởi phải giải ngân hơn 50% dự toán được giao.

Về giải pháp trong những tháng cuối năm, để thúc đẩy kết quả giải ngân, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan, Văn phòng Chính phủ để hoàn chỉnh Nghị định sửa đổi Nghị định số 97/2018/NĐ-CP ngày 30 tháng 6 năm 2018 về cho vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ, bảo đảm Nghị định sau khi được sửa đổi sẽ quy định đơn giản hóa quy trình, thủ tục thẩm định và ký hợp đồng cho vay lại.

Bộ Tài chính cũng kiến nghị, các Bộ, ngành chủ dự án có trách nhiệm khẩn trương hoàn tất các thủ tục về đầu tư, xây dựng, về di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng để triển khai thực hiện dự án. Xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc của các dự án đầu tư lớn, tập trung đẩy mạnh giải ngân các dự án đầu tư có tiềm năng giải ngân, các dự án đã hoàn tất các thủ tục đầu tư, công tác đấu thầu, triển khai ngay việc ký kết đối với các gói thầu đã có ý kiến “không phản đối” của nhà tài trợ. Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện dự án ODA ở cấp cơ quan chủ quản, chủ đầu tư và ban quản lý dự án, đảm bảo đội ngũ cán bộ quản lý dự án có năng lực, trình độ chuyên môn cao.

Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông

Các Bộ ngành có trách nhiệm bố trí đủ vốn đối ứng để thanh toán theo dự toán được giao; phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để giải quyết các vướng mắc phát sinh.

Các nhà tài trợ rà soát, giảm các thủ tục phê duyệt không cần thiết, đẩy nhanh thời gian phê duyệt các vấn đề cần xin ý kiến không phản đối. Đối với các dự án đang trong giai đoạn thuê tuyển tư vấn để lập tổng mức đầu tư,... cần có các giải pháp giám sát chất lượng, tiến độ của tư vấn, tránh để các vướng mắc, chậm trễ kéo dài, ảnh hưởng đến việc thực hiện dự án…

Đối với các đề xuất cắt giảm kế hoạch vốn, Bộ Tài chính đề nghị các Bộ ngành xác định cụ thể là cắt giảm của dự án nào, đồng thời trong thời gian tới cần làm rõ dự án nào hoàn toàn không giải ngân được trong năm 2020, dự án nào chỉ giải ngân được một phần, phối hợp với Bộ KHĐT xác định số vốn đã được phân bổ trong giai đoạn 2016-2020 và số vốn đã giải ngân thực tế, nếu thiếu vốn và còn được tiếp tục giải ngân trong các năm sau phải đề xuất đưa vào kế hoạch trung hạn giai đoạn 2021-2025 và kế hoạch vốn đầu tư 2021.

Đối với chương trình, dự án cần điều chỉnh chủ trương đầu tư, các Bộ, ngành báo cáo Bộ KHĐT để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương điều chỉnh đầu tư. Trên cơ sở quyết định của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh chủ trương đầu tư, Bộ Tài chính phối hợp với các Bộ, ngành báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc điều chỉnh thời hạn giải ngân, phân bổ vốn theo các hiệp định vay đã ký, và các điều chỉnh khác của hiệp định vay (nếu phát sinh) theo quy định, tuân thủ Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công…