Tháng 8 năm 2025 – dấu mốc tròn 80 năm kể từ ngày ngành Tài chính Việt Nam ra đời. 80 năm đồng hành cùng dân tộc, kiến thiết một nền tài chính quốc gia độc lập, hiện đại, vững mạnh.
Đặc biệt, năm 2025 cũng đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi ngành Tài chính chính thức vận hành theo mô hình tổ chức mới – sau khi hợp nhất Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Đây không chỉ là sự sáp nhập về cơ cấu – mà là sự hội tụ chiến lược về tầm nhìn, trí tuệ và trọng trách quốc gia.
Nhìn lại chặng đường 80 năm, mỗi dấu son của đất nước đều in đậm dấu ấn của ngành Tài chính – với sứ mệnh bền bỉ: giữ ngân khố quốc gia, phát huy các nguồn lực của đất nước bảo vệ nguồn lực dân tộc và kiến tạo tương lai thịnh vượng cho đất nước.
GIAI ĐOẠN 1945 – 1986
KHÁNG CHIẾN, THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC & KIẾN QUỐC
28 Tháng 8 năm 1945, giữa muôn vàn thử thách của thời khắc lập quốc, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập, gồm 13 Bộ – trong đó có Bộ Tài chính do đồng chí Phạm Văn Đồng làm Bộ trưởng đầu tiên. Đây chính là dấu son khai sinh nền tài chính độc lập, là mốc lịch sử được chọn làm ngày Truyền thống của ngành.
Với tư duy vượt thời đại, Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm xác định tài chính và kế hoạch là hai trụ cột chiến lược để giữ nước và kiến thiết đất nước. Ngày 31/12/1945, Người ký Sắc lệnh thành lập Ủy ban Nghiên cứu Kế hoạch Kiến thiết – tiền thân của Bộ Kế hoạch và Đầu tư – đồng thời trực tiếp đứng đầu ủy ban. Từ đó, một hệ thống điều phối phát triển kinh tế - xã hội đã chính thức hình thành.
Ngày đầu lập quốc, ngân khố quốc gia gần như trống rỗng. Giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm đồng loạt bủa vây. Trong bối cảnh ngàn cân treo sợi tóc ấy, Bộ Tài chính đã huy động nguồn lực từ lòng yêu nước của nhân dân. Tuần lễ vàng, Quỹ Độc lập, đồng bạc Cụ Hồ, hũ gạo kháng chiến – không chỉ là công cụ kinh tế, mà là vũ khí mềm kết nối niềm tin và khơi dậy tinh thần dân tộc.
Cùng thời điểm, ngành Kế hoạch cũng gấp rút hoạch định chiến lược vật tư, lương thực, sản xuất – nhằm bảo đảm hậu phương vững chắc cho tiền tuyến, từng bước xây nền móng cho một đất nước độc lập, tự chủ.
Trong suốt hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, ngành Tài chính và ngành Kế hoạch – như hai cánh tay vững chãi – cùng chèo lái con thuyền quốc gia qua giông bão. Ngành Tài chính in giấy bạc kháng chiến, tổ chức tiếp tế; đồng thời ngành Tài chính thiết lập hệ thống ngân sách quốc gia, cải cách thuế nông nghiệp, phát hành công trái kháng chiến – góp phần khơi thông nguồn lực cho kiến thiết đất nước.
Ngành Kế hoạch xây dựng các chương trình tăng gia sản xuất, diệt giặc đói, cải cách ruộng đất, tổ chức lại sản xuất xã hội chủ nghĩa tại miền Bắc đồng thời tham mưu cho Chính phủ xây dựng các kế hoạch 5 năm đầu tiên, tạo nền tảng vật chất và kỹ thuật cho nền kinh tế miền Bắc. Kết thúc 9 năm kháng chiến chống Pháp thắng lợi, Miền Bắc đi lên xây dựng Chủ nghĩa Xã hội, Miền Nam tiếp tục đấu tranh giành độc lập thống nhất đất nước.
Trong lòng miền Nam khói lửa, những “chiến sĩ kinh tài” thầm lặng của ngành Tài chính vượt rừng vượt suối, giữ từng đồng bạc, từng tờ phiếu tiếp tế – tiếp sức cho cuộc kháng chiến trường kỳ. Đó là một mặt trận không tiếng súng, nhưng đầy hiểm nguy và nghĩa tình.
Đến mùa Xuân 1975, non sông liền một dải. Hai miền thống nhất. Hai ngành tiếp tục sát cánh trong công cuộc khôi phục đất nước. Những công trình như Xi măng Hoàng Thạch, Thủy điện Hòa Bình, hay mỏ dầu Bạch Hổ không chỉ là thành quả của ngành công nghiệp, mà còn là dấu ấn của những bản quy hoạch, những khoản ngân sách đầu tư, và những gói công trái đầy niềm tin từ nhân dân.
GIAI ĐOẠN 1986 – 2024
ĐẤT NƯỚC ĐỔI MỚI VÀ HỘI NHẬP SÂU RỘNG
Năm 1986 - Đại hội Đảng lần thứ VI mở ra một kỷ nguyên mới: đổi mới toàn diện tư duy quản lý và điều hành kinh tế. Đây cũng là thời điểm bắt đầu một cuộc cách mạng sâu rộng chưa từng có trong lịch sử
Ngành Tài chính thực hiện bước chuyển đổi tư duy , mang tính lịch sử: từ xóa bỏ bao cấp. đến hiện đại hóa toàn diện. Hệ thống thuế được cải cách sâu rộng. Luật Ngân sách Nhà nước ra đời. Kho bạc Nhà nước được thành lập trở thành "ngân hàng trung ương" của Chính phủ trong quản lý thu – chi hiệu quả.
Lần đầu tiên, Việt Nam đàm phán tái cơ cấu nợ nước ngoài, mở cửa tiếp nhận nguồn vốn ODA và FDI, khơi thông dòng chảy tài chính quốc tế. Chính sách tài khóa được xác lập là một trong hai công cụ điều tiết vĩ mô trọng yếu, song hành cùng chính sách tiền tệ.
Từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, đất nước chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – với sự tham mưu đồng hành quyết liệt của ngành Kế hoạch và Đầu tư.
Năm 1995, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thành lập, hợp nhất chức năng xây dựng kế hoạch phát triển và hợp tác đầu tư – trở thành “bộ não chiến lược” của Chính phủ. Trong gần 4 thập kỷ, Bộ đã đóng vai trò chủ lực trong việc hình thành các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dài hạn.
Không chỉ hoạch định đường lối, ngành Kế hoạch còn góp phần hoàn thiệnhệ thống pháp luật kinh tế
Trong thời kỳ tăng tốc, Tài chính và Kế hoạch – Đầu tư như hai cánh tay phối hợp nhuần nhuyễn, một bên đảm bảo dòng tiền vận hành, một bên vạch định tầm nhìn phát triển. Đồng hành trong các quyết sách lớn: từ cải cách thể chế, thúc đẩy đầu tư công, thu hút vốn FDI, đến nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Sau ba thập kỷ đổi mới, Việt Nam đã vươn lên thành nền kinh tế năng động trong khu vực.
80 năm – một hành trình không chỉ là những con số. Đằng sau những bản dự toán, những chính sách thu – chi ngân sách là biết bao nỗ lực thầm lặng, là những đêm trắng của những người làm công tác tài chính – kế hoạch để giữ vững kỷ cương ngân khố quốc gia, để dòng vốn đầu tư công đến đúng nơi, đúng lúc.
TÀI CHÍNH HÀ TĨNH TỪ NGÀY THÀNH LẬP ĐẾN NGÀY TÁI LẬP TỈNH (1945- 1991)
Ngay từ khi cách mạng tháng 8 thành công, ngành Tài chính Việt Nam dân chủ cộng hoà đã được thành lập. Cùng với sự ra đời của ngành Tài chính Việt Nam, hệ thống tài chính địa phương được hình thành; tại tỉnh Nghệ tỉnh buổi đầu sơ khai gọi là Ty Tài chính Nghệ tỉnh trực thuộc Uỷ ban hành chính Nghệ tỉnh.
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp với nhiệm vụ vừa chống giặc đói, giặc dốt, vừa phải chống giặc ngoại xâm, với điều kiện tiềm lực tài chính còn nghèo nhưng được sự ủng hộ của nhân dân, ngành Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ, chính quyền các cấp phát hành thành công giấy bạc tài chính, công phiếu kháng chiến để tạo nguồn lực cho cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Trước sự phát triển và yêu cầu ngày càng lớn của công cuộc kháng chiến, ngành Tài chính đã chuyển từ chính sách động viên chủ yếu dựa vào tự nguyện của dân sang chính sách động viên theo nghĩa vụ và theo khả năng để kịp thời đáp ứng nhu cầu to lớn của tiền tuyến, tập trung vào hai chính sách thuế lớn là thuế nông nghiệp và thuế công thương nghiệp.
Bước vào thời kỳ thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, ngành Tài chính tỉnh đã tham mưu giúp cho các cấp uỷ và chính quyền chỉnh đốn, đôn đốc thu nộp thuế, điều tiết thu nhập của tư thương, chống đầu tư tích trữ, giảm căng thẳng về hàng hoá, củng cố và tăng cường quản lý kinh tế xã hội, tập trung áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, xây dựng cơ sở vật chất bước đầu cho CNXH; cùng cả nước đánh tan chiến tranh phá hoại của địch ở miền Bắc, tích cực chi viện cho miền Nam đánh thắng giặc mỹ với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”.
Trong công cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, hàng trăm Cán bộ Tài chính tỉnh Hà Tĩnh đã tham gia lực lượng vũ trang trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu dũng cảm, một số đồng chí đã hy sinh anh dũng, một số đồng chí đã bỏ một phần xương máu trên các chiến trường góp phần giành độc lập, tự do cho tổ quốc. Nhiều cán bộ, công chức ngành Tài chính được nhà nước tặng thưởng Huân, Huy chương các loại và các danh hiệu cao quí của Đảng và nhà nước.
Sau ngày giải phóng miền Nam đất nước hoàn toàn thống nhất, cả nước xây dựng chủ nghĩa xã hội, ngành Tài chính đã tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội ngắn và dài hạn, các cơ chế, chính sách quản lý kinh tế tài chính.... Hoàn thành nhiệm vụ động viên tài chính, vừa đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên vừa đảm bảo gia tăng nguồn vốn cho đầu tư phát triển để phát triển kinh tế xã hội.
Ngày 07/9/1991, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ra Quyết định số 54 QĐ/UB về việc tổ chức bộ máy các sở, ban, ngành cấp tỉnh. Đây là Quyết định đánh dấu sự ra đời của Sở Tài chính - vật giá Hà Tĩnh và ngày 10/10/2003, Thủ Tướng Chính Phủ đã ra Quyết định số 208/2003/QĐ-TTG về việc đổi tên Sở Tài chính - vật giá thành Sở Tài chính thuộc ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Từ đó Sở Tài chính Hà Tĩnh có tên như bây giờ. Ngày 24/11/2009, UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Quyết định số 37/2009/QĐ-UBND Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Tài chính.
LỊCH SỬ VÀ TRUYỀN THỐNG CỦA SỞ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ TỈNH HÀ TĨNH
Công tác kế hoạch hoá phát triển kinh tế - xã hội được Đảng và Chính phủ quan tâm từ những ngày đầu Cách mạng thành công. Trong không khí hào hùng sôi sục khi thế Cách mạng, ngày 2/9/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, nhà nước Công - Nông đầu tiên ở Đông Nam á. Ngày 31/12/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ ký sắc lệnh số 78/SL, thành lập Uỷ ban nghiên cứu kế hoạch kiến thiết quốc gia về các ngành kinh tế, tài chính, xã hội và văn hoá. Uỷ ban gồm các Uỷ viên và tất cả các Bộ trưởng, Thứ trưởng và các Tiểu ban chuyên môn đặt dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Chính phủ.
Ngày 14/5/1950 Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ký sắc lệnh số 68/SL thành lập Ban kinh tế Chính phủ (thay cho Uỷ ban nghiên cứu kế hoạch kiến thiết). Ban kinh tế Chính phủ có nhiệm vụ nghiên cứu soạn thảo và trình Chính phủ những đề án về chính sách, chương trình, kế hoạch kinh tế và những vấn đề quan trọng khác.
Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi bằng chiến thắng lịch sử Điện Biên phủ năm 1954 Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, Miền Nam tạm thời bị chia cắt nằm dưới sự kiểm soát của Mỹ - Nguy. Cuộc kháng chiến của nhân dân ta bước vào một thời kỳ mới là xây dựng cơ sở vật chất của Chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc và tiếp tục đấu tranh giải phóng Miền Nam thống nhất Tổ quốc.
Để đáp ứng nhiệm vụ chiến lược kinh tế lâu dài, ngày 8/10/1955 Hội đồng chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà hợp quyết định thành lập Uỷ ban Kế hoạch quốc gia thay cho Ban kinh tế Chính phủ. Ngày 14/10/1955 Thủ tướng chính phủ ra Thông tư số 603/TTg quyết định thành lập Uỷ ban kế hoạch quốc gia.
Thông tư nêu rõ "Trong chế độ kinh tế dân chủ nhân dân của chúng ta ở Miền Bắc việc khôi phục và phát triển kinh tế - văn hoá phải được dần dần kế hoạch hoá. Uỷ ban kế hoạch quốc gia sẽ thực hiện từng bước công việc kế hoạch hoá".
TÀI CHÍNH HÀ TĨNH TỪ NGÀY TÁI LẬP TỈNH ĐẾN NAY (1991-Nay)
Trong thời kỳ đổi mới, xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, ngành Tài chính thực hiện tốt chức năng tham mưu cho UBND tỉnh Hà Tĩnh quản lý nhà nước về tài chính; ngân sách nhà nước; thuế, phí, lệ phí; tài sản nhà nước; các quĩ tài chính nhà nước; tài chính doanh nghiệp; kế toán; giá và các hoạt động dịch vụ tài chính theo qui định của pháp luật, góp phần to lớn thúc đẩy công cuộc đổi mới phát triển kinh tế- xã hội huy động và khai thác mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển, ổn định giá cả thị trường, nâng cao tích luỹ tạo điều kiện cơ sở vật chất cho các bước phát triển tiếp theo, giữ vững ổn định chính trị an ninh-quốc phòng, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn toàn tỉnh.