Theo tờ trình của Chính phủ, thời gian qua, cơ quan quản lý thuế đã có nhiều nỗ lực trong việc thu hồi nợ đọng thuế. Theo đó số thu hồi nợ đọng tăng dần qua các năm, bình quân từ 2015 - 2018 thu đạt 80% số nợ có khả năng thu hồi, tốc độ tăng bình quân 14,4%/năm. Tỷ trọng tổng nợ trên tổng thu nội địa đã giảm mạnh từ 12,2% năm 2014, đến năm 2017 giảm xuống ở mức 7,6% và tính đến cuối năm 2018 giảm xuống chỉ còn 6,7%, năm 2019 cũng tiếp tục giảm.

Tuy nhiên, tình hình nợ đọng thuế vẫn cao, tổng số tiền thuế nợ tính đến ngày 31/12/2018 là 81.618 tỷ đồng, tăng 4% so với thời điểm 31/12/2017, trong đó tiền thuế nợ không có khả năng thu ngân sách là 41.387 tỷ đồng, chiếm 50,7% tổng số tiền thuế nợ.

Chủ nhiệm UBTCNS Nguyễn Đức Hải trình bày báo cáo thẩm tra

Tình hình trên là do nhiều nguyên nhân khác nhau, như có 2.635 người nộp thuế là người đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự; có 24.113 doanh nghiệp (DN) tự giải thể nhưng không thực hiện thủ tục giải thể; có 731.696 người nộp thuế bỏ địa chỉ kinh doanh hoặc không còn hoạt động…

Trong khi đó, Luật Quản lý thuế quy định tiền phạt chậm nộp là 0,03%/ngày tính trên số tiền thuế chậm nộp. Quy định này là chế tài xử lý cần thiết, tuy nhiên với các đối tượng trên do không còn khả năng nộp thuế nên số tiền chậm nộp ngày càng tăng theo thời gian. Tổng số tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp đến cuối năm 2018 là 11.896 tỷ đồng, song thực tế không có khả năng thu hồi.

Vì vậy, cần thiết phải có Nghị quyết của Quốc hội về xử lý tiền thuế nợ của người nộp thuế không còn khả năng nộp NSNN tạo cơ chế pháp lý để xử lý dứt điểm tiền thuế nợ, tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp tồn tại lâu năm không còn khả năng thu. Bên cạnh đó, việc xử lý này sẽ tháo gỡ khó khăn về tài chính cho những người nộp thuế có phát sinh nợ thuế, bị thiệt hại vật chất do gặp thiên tai, dịch bệnh… hoặc trường hợp bất khả kháng khác.

Theo đó, Chính phủ đề nghị các biện pháp gồm xoá nợ, khoanh nợ theo điều kiện cụ thể với 7 nhóm đối tượng là: Người nộp thuế là người đã chết, người bị Tòa án tuyên bố là đã chết, mất tích hoặc mất năng lực hành vi dân sự; Người nộp thuế có quyết định giải thể gửi cơ quan quản lý thuế, cơ quan đăng ký kinh doanh, chưa hoàn thành thủ tục giải thể; Người nộp thuế đã nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản hoặc bị người có quyền, nghĩa vụ liên quan nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản; Người nộp thuế không còn hoạt động kinh doanh tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan quản lý thuế; Người nộp thuế đã bị cơ quan quản lý thuế có văn bản đề nghị cơ quan có thẩm quyền hoặc đã bị cơ quan có thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; Người nộp thuế bị thiệt hại vật chất do gặp thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, hoả hoạn, tai nạn bất ngờ hoặc trường hợp bất khả kháng khác; và Người nộp thuế cung ứng hàng hoá, dịch vụ được thanh toán trực tiếp bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, bao gồm cả nhà thầu phụ nhưng chưa được thanh toán.

Nếu thực hiện xoá nợ theo các hướng như tờ trình của Chính phủ sẽ làm giảm nghĩa vụ nộp cho nhà nước 13.096 tỷ đồng. Tuy nhiên, như đã báo cáo, đây là các khoản nợ không có khả năng thu hồi, của người nộp thuế đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự, các DN đã không còn hoạt động sản xuất, kinh doanh, đã giải thể, phá sản, đã thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, vì vậy cũng không thể thu cho NSNN.

Qua thẩm tra, Uỷ ban Tài chính ngân sách (UBTCNS) cơ bản nhất trí với Chính phủ về sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Theo cơ quan thẩm tra, mặc dù Luật Quản lý thuế hiện hành đã quy định 3 trường hợp được xóa nợ thuế, song số nợ đọng thuế được xử lý xóa nợ theo quy định rất thấp, chỉ bằng 0,51% số nợ không còn khả năng thu. Trong khi các khoản nợ thuế này đều bị tính tiền chậm nộp, dẫn đến số nợ đọng thuế không có khả năng thu ngày càng tăng cao qua các năm, tạo gánh nặng quản lý cho cơ quan thuế mặc dù đối tượng đã không còn khả năng nộp NSNN và không còn đối tượng để thu các khoản nợ này.

Luật Quản lý thuế hiện hành cũng không quy định việc khoanh nợ, trong khi việc thực hiện xóa nợ thuế đối với 3 nhóm đối tượng trong Luật Quản lý thuế hiện hành có nhiều bất cập, khó thực hiện. Ngoài ra, Luật cũng chưa bao quát đầy đủ các đối tượng cần khoanh nợ, xóa nợ thuế đối với các đối tượng không có khả năng nộp NSNN.

Cần thiết chấm dứt tình trạng tăng nợ thuế ảo

Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu tán thành các mục tiêu, quan điểm mà hai cơ quan đã nêu và nhấn mạnh tinh thần phải đáp ứng yêu xử lý dứt điểm tình trạng nợ đọng thuế không có khả năng thu hồi.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết so với lần trình Nghị quyết ra UBTVQH đầu năm nay, Chính phủ đã có rà soát, xử lý một số vấn đề được nêu ra. Cơ bản tán thành các nội dung, song Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh lưu ý có biện pháp kiểm soát chặt chẽ để tránh bị lợi dụng việc thực hiện khoanh, xoá nợ thuế.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng phát biểu tại phiên họp, tình trạng nợ đọng thuế đã xảy ra nhiều năm. Tuy nhiên, các năm gần đây thu hồi nợ đọng thuế luôn đạt mức năm sau cao hơn năm trước, mức tăng bình quân trên 14%/năm. Như vậy, có thể nói cơ quan quản lý thuế đã thực hiện trách nhiệm trong đôn đốc thu hồi nợ đọng thuế rất quyết liệt và có kết quả cụ thể. Hàng năm, đặc biệt là khi ngân sách khó khăn, đây là một trong những trọng điểm mà Bộ Tài chính tập trung chỉ đạo đột phá để đảm bảo dự toán, đảm bảo thu ngân sách. Đây là việc được giao đến từng nhân viên, từng cán bộ thuế trong năm, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng khẳng định.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, với nhưng người đã chết, mất tích, giải thể, phá sản… thì việc thực hiện giải pháp cưỡng chế, thu hồi về sau là rất khó khăn. Bên cạnh đó, mặc dù số nợ thuế các năm gần đây giảm rất sâu, nhưng do chúng ta có quy định tiền phạt chậm nộp thuế nên số nợ thuế hàng năm liên tục tăng. Do vậy, cần thiết phải có Nghị quyết này. Còn đối với các trường hợp lợi dụng kẽ hợp pháp luật, lợi dụng chính sách để trục lợi thì có chế tài để xử lý.

“Chúng tôi hiểu thuế là của ngân sách, nhưng đây là thuế từ những trường hợp đã chết, mất tích, giải thể, bỏ địa điểm kinh doanh… thực tế chưa phải là tiền thật, chưa vào ngân sách để mà mất ngân sách. Tại Nghị quyết này chúng tôi đề nghị rà soát xử lý với các đối tượng này theo hướng gốc thì khoanh lại theo dõi tiếp, chỉ có tiền phạt, tiền chậm nộp thì xin xoá. Đây cũng là giải pháp rất thận trọng”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng nói.

Thay mặt UBTVQH kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho biết UBTVQH thống nhất đưa nội dung này vào Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2019, đồng thời giao UBTCNS và Uỷ ban Pháp luật phối hợp với Chính phủ thẩm tra chính thức nội dung này để trình Quốc hội tại kỳ họp tới theo thủ tục rút gọn 1 kỳ họp.

QH