Phân quyền mạnh mẽ, tăng hiệu quả nguồn lực ngân sách nhà nước

Trần Huyền 09:00 13/04/2025

Tại dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (NSNN) sửa đổi, Bộ Tài chính đã đề xuất bổ sung nhiều quy định nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động, linh hoạt, phát huy cao nhất sức sáng tạo của các cấp, các ngành, các địa phương. Từ đó, kịp thời phát huy hiệu quả nguồn lực NSNN.

Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều bổ sung nhiều quy định nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý ngân sách nhà nước. Ảnh: internet

Phát huy hiệu quả nguồn lực ngân sách nhà nước

Nhằm khắc phục những bất cập trong thực tiễn hiện nay, tại dự thảo Luật NSNN (sửa đổi), Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước và trách nhiệm, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân về NSNN.

Đối với nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Bộ Tài chính kiến nghị bổ sung thẩm quyền "quyết định điều chỉnh dự toán thu, chi của một số bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương và một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương" trong phạm vi bội chi NSNN, mức vay nợ cho NSNN đã được Quốc hội quyết định, định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Hiện hành, thẩm quyền này thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Trên thực tế, những năm qua, thực hiện Luật NSNN 2015, Chính phủ đã trình Quốc hội việc bổ sung thu NSNN, chi NSNN từ nguồn tích lũy cải cách tiền lương ngân sách trung ương để thực hiện tăng lương cơ sở. Việc bổ sung tăng tổng thu, chi NSNN trong trường hợp này không làm thay đổi bội chi, nợ công.

Việc Quốc hội quyết định các chỉ tiêu bội chi, tổng mức vay của ngân sách địa phương, trong đó chi tiết theo từng địa phương dẫn đến trong điều hành không điều chỉnh kịp thời giữa các địa phương do đây là chỉ tiêu pháp lệnh đã giao, trường hợp điều chỉnh sẽ phải trình lại Quốc hội. Ngoài ra, trong quá trình điều hành NSNN, trường hợp cần phải điều chỉnh nhiệm vụ thu, chi của một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương, Chính phủ phải tổng hợp báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định điều chỉnh.

Theo đó, quy trình tổng hợp, thẩm định và thông qua mất nhiều thủ tục, thời gian (phải chờ để cấp thẩm quyền thông qua tại kỳ họp), dẫn đến chậm phát huy hiệu quả nguồn lực của NSNN. Vì vậy, Bộ Tài chính kiến nghị phân cấp giao Chính phủ xem xét, quyết định việc điều chỉnh dự toán đã được Quốc hội thông qua.

Tăng sự chủ động, linh hoạt cho địa phương

Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh cũng được bổ sung tại dự thảo Luật NSNN (sửa đổi) lần này. Cụ thể, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quyền hạn "được phép ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục của Luật phí và lệ phí đã quy định".

Theo quy định hiện hành, chỉ Quốc hội mới có quyền ban hành và bổ sung, sửa đổi các loại thuế. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được phép ban hành mức thu phí, lệ phí trong danh mục của Luật Phí và Lệ phí đã quy định. Giữa hai kỳ họp Quốc hội, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các loại phí, lệ phí báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Thực tiễn quá trình triển khai thực hiện Luật NSNN đến nay, Quốc hội đã ban hành Luật Thủ đô và một số Nghị quyết cho phép một số địa phương thí điểm ban hành thêm một số khoản phí, lệ phí ngoài danh mục của Luật phí và lệ phí đã quy định. Việc thí điểm do trên địa bàn các địa phương, đặc biệt là các đô thị lớn có một số loại phí, lệ phí chưa được quy định như thu phí đậu đỗ xe ô tô, thu phí các loại phương tiện cơ giới cá nhân tham gia lưu thông vào khu vực trung tâm, phí thuê vỉa hè, phạt vi phạm hành chính trên địa bàn...

Do đó, cần trao thêm thẩm quyền cho các địa phương được chủ động, linh hoạt trong thực hiện chính sách phí, lệ phí. Từ đó, tạo điều kiện cho địa phương có công cụ tăng cường chức năng quản lý nhà nước tại địa bàn, đồng thời có thêm nguồn thu ngân sách để phát huy hiệu quả vai trò công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô của chính sách phí, lệ phí nhất là đối với một số lĩnh vực, ngành nghề cần ưu tiên phát triển, có tăng trưởng tốt.

Quy định trên cũng giúp tái phân phối thu nhập xã hội tốt hơn cho nền kinh tế, tạo dư địa nguồn lực tài chính bổ sung cần thiết đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chi của các địa phương trong bối cảnh cần phấn đấu tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Tại dự thảo Luật, Bộ Tài chính cũng đề xuất bổ sung thẩm quyền "điều chỉnh dự toán ngân sách địa phương" cho Ủy ban nhân dân, định kỳ báo cáo Thường trực Hội đồng nhân dân và báo cáo Hội đồng nhân dân cùng cấp tại kỳ họp gần nhất. Theo quy định hiện hành, thẩm quyền này thuộc Thường trực Hội đồng nhân dân.

Đối với Ủy ban nhân dân cấp Tỉnh, dự thảo bổ sung thẩm quyền "Quyết định cụ thể đối với một số chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do Hội đồng nhân dân giao". Các quy định này nhằm tạo sự chủ động giữa Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong một số trường hợp cấp bách, cần thiết có thể ban hành các chế độ, tiêu chuẩn, định mức cụ thể kịp thời, thực hiện ngay.

Theo ông Vũ Đức Hội - Vụ trưởng Vụ NSNN (Bộ Tài chính), một trong những quan điểm xây dựng dự thảo Luật NSNN (sửa đổi) là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động, linh hoạt, phát huy cao nhất sức sáng tạo của các cấp, các ngành, các địa phương đi kèm với xác định cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm của từng chủ thể. Đồng thời, nâng cao sự tự chủ của các địa phương theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương tự chịu trách nhiệm". Quan điểm này đã được cụ thể hoá tại các quy định nêu trên.